Hoe kun je ervoor zorgen dat nieuwe, andere groepen bewoners naar Hoogvliet komen? Welke wegen zijn daartoe te bewandelen? Woningcorporatie Vestia Hoogvliet dacht er over na en kwam met het idee om groepen mensen de kans te geven vérgaande vormen van gemeenschappelijk wonen te organiseren. Het is een manier om je meteen thuis te kunnen voelen in je buurt. Samen met WiMBY!, de organisatie die meehelpt de Internationale Bouwtentoonstelling in Hoogvliet meerwaarde te geven, wordt dit uitgewerkt. De Tarbotstraat is de plek waar dit bijzondere licht moet gaan schijnen. Wie wil deze uitdaging aangaan?
Hoogvliet, Rotterdam
Eerst even het totaalplaatje. Hoogvliet breekt bijna 5.000 woningen af. Het merendeel zijn portieketageflats. Daarvoor komt een bijna even groot aantal nieuwe huizen in de plaats. Minder middelhoogbouw en meer laagbouw, waaronder eengezinswoningen. Tegelijk krijgen de economie, de sociale structuur en de recreatieve mogelijkheden een duw in de rug. Bereikbaarheid, veiligheid en sociale netwerken zijn van belang.
herstructurering
Er zijn verschillende redenen voor deze herstructurering. In de eerste plaats staan er veel te veel van dezelfde flats, waardoor het onmogelijk is voor bewoners zich op welke wijze dan ook te verbeteren, ofwel onmogelijk 'wooncarrière' in Hoogvliet te maken. In de tweede plaats zijn die flats (vijftig jaar geleden in hoog tempo gebouwd om de woningnood te bestrijden en daardoor behept met te geringe kwaliteit) achterhaald, versleten, niet van deze tijd wat betreft oppervlakte, indeling, gehorigheid, warmte-isolatie, enzovoorts. Als gevolg van deze gegevenheden blijven de minst draagkrachtige bewoners er zitten en trekken de flats nieuwe bewoners uit dezelfde, eenzijdige categorie aan. Er ontstaan 'achterstandswijken' en die betiteling bezorgt de bewoners die geen keus hebben om te verhuizen ongewild een slechte naam.
Een van de belangrijke redenen voor de herstructurering is dan ook tegen te gaan dat er dit soort 'inkomenswijken' ontstaan. Wijken waar alleen bepaalde mensen terecht kunnen. Bedoeld is natuurlijk de minst draagkrachtigen, want tegen wijken met rijke mensen maakt noch gemeente, noch deelgemeente, noch welke corporatie bezwaar.
De herstructurering moet in ruim tien jaar van Hoogvliet weer een moderne stad maken met mensen uit alle inkomensklassen. Met kansen voor iedereen. Met mogelijkheden voor mensen met uiteenlopende inkomens, met verschillende leefstijlen. De Hoogvlieters krijgen daardoor de kans te verhuizen naar modernere, vaak duurdere woningen. De vastgelopen verhoudingen worden ontbonden. De hele stad wordt als een ingezakt kussen opgeschud.
Maar de herstructurering vraagt om meer dan alleen naar de Hoogvlieters te kijken. De deelgemeente en de corporaties Vestia en WoonbronMaasoevers willen ook mensen van buiten aantrekken. Zoals men eens vanuit alle streken van Nederland naar Hoogvliet trok vanwege de toen moderne flatwoningen, en de kans om daar terecht te kunnen, zo moet men nu ook die keus hebben, zij het in een totaal ander soort huizen. Het betekent dat de woningcorporaties niet alleen bouwen voor de inwoners van Hoogvliet, maar ook voor 'buitenstaanders'.
centraal wonen of cohousing
Vestia Hoogvliet wil dat er minimaal twee centraalwonen of cohousing projecten met tien tot dertig woningen komen. Bewoners kiezen ervoor met elkaar in een collectieve woonomgeving te leven en beschikken over gemeenschappelijke voorzieningen, maar hebben tevens een complete, zelfstandige koop- of huurwoning. Zo kan de sociale samenhang in een nieuwe vorm worden geïntroduceerd. Iedereen kan een balans zoeken tussen privé en samen dingen doen. Of de verbondenheid komt door werk, religie, familie (samenwonende grootouders, kinderen plus kleinkinderen), hobby, ecologisch project doet er voor Vestia niet toe. Wie een collectief wil vormen en daar een nuchtere onderbouw aan geeft, is welkom.
consumentgericht bouwen
Men moet samen een of meer gemeenschappelijke ruimten willen realiseren en beheren. Momenteel wordt gedacht aan veertig meergezins- en 120 eengezinswoningen in de Tarbotstraat en deze kunnen gerealiseerd worden in de vorm van consumentgericht bouwen. Dat houdt zoveel in dat de bewoners meebepalen hoe hun huis er uit komt te zien. Ze krijgen niet een kant-en-klare woning die anderen hebben bedacht voor de grootste gemene deler van de Nederlanders, maar een huis dat is toegesneden op eigen wensen en behoeften. Ze kunnen daardoor ook nog eens de identiteit van hun huis helpen bepalen. En het kan een 'groeiwoning' zijn die later individuele uitbreidingen krijgt.
In feite gaat het Vestia Hoogvliet om het collectief ontwikkelen van een aantal huizen met gemeenschappelijke voorziening(en). Niet als in de jaren zeventig om vormen van leefgemeenschappen of om het realiseren van één enkele gemeenschappelijke voorziening. Het wil zeggen dat nu de individuele belangen prevaleren boven de collectieve. Eerst ieder voor zich en daarna allen met elkaar.
sociaal cement
De gemeenschappelijke inzet leidt dan tot verbondenheid, ofwel 'sociaal cement'. Projecten voor ouderen (Saraburcht, Hoogvliet; Chinese brug, Den Haag), kunstenaars (Leidse Rijn, Utrecht), ecologisch bouwen (Purmerend), gezamenlijk groenbeheer (Berkenbos Zuidlaren) kunnen als voorbeeld gelden, maar er zijn zoveel meer groepen en zoveel meer mogelijkheden die tot nog toe onbenut bleven.
Vestia Hoogvliet zet de deur open voor die projecten, mits ze realistisch zijn. Want collectief ontwikkelen vergt doorzettingsvermogen en veel tijd, vooral van de initiatiefnemers. Om het wiel niet opnieuw uit te vinden, wil de corporatie een rol spelen als leverancier van kennis en ervaring. Het kan leiden tot een geregisseerde bouwopgave, waarbij stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten niet vergeten worden, en in gezamenlijk overleg gestalte krijgen.
Afhankelijk van de belangstelling voor en het succes van cohousing wordt het resterend deel van de locatie Tarbotstraat ontwikkeld. Mocht onverhoopt cohousing niet haalbaar zijn, dan zal het gebied traditioneel worden ontwikkeld, zij het dan ook met consumentgericht bouwen. De eerste oplevering zal in 2007 plaatsvinden.
Bron: Rotterdams Dagblad, 18 mei 2004
